geschiedenis van pasen en eieren

Geschiedenis van de paasgebruiken

Pasen. Dat is het feest van het eieren eten bij het paasontbijt. Meer eieren -- liefst van chocola --, meer paasvuren en minder kerk. Dat is ongeveer de trend die zich al jaren ontwikkelt. Pasen is voor de gelovigen het feest ter herdenking van Christus’ dood en verrijzenis. Voor de rest van Nederland is de gebeurtenis vooral verbonden met eieren en lekker eten en natuurlijk voor Oost Nederland met de paasvuren.

Geverfde eieren werden al vele eeuwen voor de geboorte van Christus gegeten. Het ritueel rond het ei is dan ook veel ouder dan Pasen en gaat terug op de voorchristelijke tijd. Het ei zou een rol hebben gespeeld tijdens lentefeesten rond de Germaanse godin Ostare, wier naam nog te herkennen is in de Duitse en Engelse benaming voor Pasen (‘Ostern’, ‘Easter’) Het ei symboliseerde het nieuwe leven dat met het voorjaar aanbrak en bovendien was het na een lange en koude winter duurzaam en stevig voedsel.

Wat voor het ritueel rond het ei geldt, gaat ook op voor het paasvuur, dat tegenwoordig, vooral op het platteland in het oosten van Nederland, veelvuldig ontstoken wordt. Ook het paasvuur zou een voorchristelijke oorsprong hebben. In de zeventiende eeuw is door de protestantse kerk tevergeefs gepoogd aan de traditie van het heidense paasvuur een einde te maken. Het paasvuur overleefde eveneens de strenge milieuschriften die eind 20ste eeuw vereist werden, door zich aan de milieu-eisen aan te passen.

Tegenwoordig is pasen dus vooral een eetfeest, met vuurtjes in het oosten en met eieren overal aan de ontbijttafel ter lande. Met name de in de 19e eeuw opgekomen eierspelletjes rond pasen als eierdansen en eiertikken leven voort in het huidige eieren zoeken.

De gewoonte om met het paasontbijt zoveel mogelijk eieren per persoon te verorberen, kreeg in de 19e eeuw een nieuwe impuls. Negentiende-eeuws is ook het gebruik om de eieren -- met toen nog natuurlijke kleurstoffen -- op te verven, alvorens ze te nuttigen.

Het nu zo populaire chocolade paasei is een voegnegentiende-eeuwse uitvinding, dat pas laat in de twintigste eeuw een massaproduct werd. Heel lang moesten de minder welgestelden het doen met de zogenoemde suikereitjes in de zogenoemde gehaakte netjes.

De gewoonte met pasen eieren te eten lijkt in Nederland terrein te winnen. Het paasontbijt -- met de onvermijdelijke eieren, liefst geschilderd en al gekocht -- is in vele huishoudens hoogtepunt van deze feestdagen. Als het even kan, wordt dat ontbijt gebruikt met op de achtergrond de Mattheuspassion. In de Achterhoek, Drente, en in Overijssel wordt pasen op tweede paasdag afgesloten met een groots paasvuur.

Pasen vieren zonder beschilderde eieren is bijna ondenkbaar. Daarom leggen we u hier uit hoe u de mooist beschilderde eieren maakt. Naast het beschilderen van eieren zijn er nog vele andere creatieve Paasprojecten te bedenken. Wat dacht u van het maken van een mozaïek van de gekleurde Paaseischillen?

Koken tot ze een kleur hebben

U kunt de eieren kleuren door ze in (natuurlijk) gekleurd water te koken:

Leg eieren op de bodem van de pan (stapel ze niet op elkaar) en doe er water bij zodat ze volledig onder water liggen

Voeg een theelepel azijn toe (dat maakt de kleur sterker)

Voeg het natuurlijke kleurstof toe. Hoe meer eieren u tegelijk kookt, hoe meer kleurstof u nodig heeft.

Breng het water aan de kook, zet het vuur laag en laat de eieren 15 minuten koken.

Laat de eieren afkoelen. Zijn de eieren niet voldoende gekleurd, laat ze dan bedekt met het kleurmiddel een nacht in de koelkast staan.

Alles wat vlekken geeft in uw kleren, kunt u in principe als natuurlijk kleurmiddel gebruiken. Het is gewoon een kwestie van experimenteren. Natuurlijk kunt u ook kant-en-klare eierverf in de winkel kopen. Een paar voorbeelden van natuurlijke kleurmiddelen:

• bieten (licht rood)


• schillen van een limoen of sinaasappel, wortel, selderijzaad (licht oranje)


• kurkuma/koenjit/saffraan (geel)


• spinazieblaadjes (licht groen)


• bosbessen of rode kool(blauw)


• sterke koffie/koffiedrab/uienschillen (beige/bruin)


• uienschillen  (goudkleurig)

Uitgeblazen?

Gaat u hardgekookte of uitgeblazen eieren beschilderen? Hieronder vindt u wat speciale en minder speciale tips en technieken. Allereerst leggen we u uit hoe u eieren uit moet blazen. Het is even oefenen, hard blazen en een schort is geen overbodige luxe. Voor wie het toch wil doen volgt hier de werkwijze:

Prik met een scherp voorwerp een klein gaatje in de boven- en onderkant van een ei. Zorg ervoor dat u ook het binnenste velletje goed doorprikt.

Nu komt het smerigste werk. Hou het ei boven een bak en blaas door een van de gaatjes de inhoud naar buiten.

Spoel het ei goed na met water.

De inhoud van de eieren gebruikt u voor een heerlijke omelet als beloning voor het schoonmaakwerk dat u na dit karweitje te wachten staat.

Speciale technieken

En nu de eierverftechnieken:

Plak allerlei versiersels op het (geverfde) ei. Denk hierbij aan dingen als kleine gedroogde bloemetjes, glittertjes, lintjes en papier. Eigenlijk is alles wat klein genoeg is en geplakt kan worden mogelijk.

Versier het ei met krijtjes of (speciale) stiften.

Al weken voor Pasen zijn speciale eiersjablonen en apparaatjes om ei in vast te klemmen bij het schilderen, te koop.

Leg de gekookte eieren ook een minuut of tien in een bakje met speciale voedingskleurstof.

Breek de schil van het gekookte (!) ei door het over tafel te rollen en leg het dan 10 minuten in een bad van voedingskleurstof. Afpellen en in mooie eierdopjes serveren!

Bedruppel de schil van het ei met kaarsvet voordat u het ei in het verfbad legt. Laat het ei drogen en haal het kaarsvet eraf. Herhaal dit eventueel een paar keer met verschillende kleuren. Begin altijd met de lichtste kleur.

Plak kleine plantjes op het ei en kook het. Verwijder de plantjes en u ziet een prachtig wit lijnenpatroon.

Polen en Oekraïners staan bekend om hun Pysanki-eieren. Deze eieren zijn een waar stukje vakmanschap. De eieren worden gedeeltelijk bedekt met gesmolten bijenwas en vervolgens in een verfbad gedompeld. De was wordt er weer afgehaald en op andere plekken opnieuw aangebracht, waarna het proces zich herhaalt.

Tot kokens

Toineke

« Terug naar overzicht